Qastroenteroloq həkim həzm sisteminin bütün orqanlarının patologiyalarını müalicə edən həkimdir. Bu sahədə ixtisaslaşmış həkimlər mədə, bağırsaqlar, qaraciyər, öd kisəsi, mədəaltı vəzi və digər həzm orqanlarının xəstəliklərini müalicə edirlər.
Qastroenteroloji nədir?
Qastroenteroloji daxili xəstəliklər sahəsinin bir bölməsidir və həzm sisteminin anatomiyası, fiziologiyası və patologiyası ilə məşğul olur. Bu sahə həzm kanalının mürəkkəb strukturunu və funksiyalarını öyrənir.
Qastroenteroloq hansı orqanları müalicə edir?
Əsas həzm orqanları:
- Mədə – yeməklərin həzm edildiyi əsas orqan
- Nazik bağırsaq – qidaların sorulmasının baş verdiyi yer
- Yoğun bağırsaq – suyun sorulması və nəcisin formalaşması
- Qaraciyər – metabolizm və detoksifikasiya mərkəzi
- Öd kisəsi – ödün saxlanıldığı orqan
- Mədəaltı vəzi (pankreas) – həzm fermentlərinin istehsalı
- Özofaq (qida borusu) – qidaların mədəyə çatdırılması
Qastroenteroloq tərəfindən müalicə edilən xəstəliklər
1. Mədə xəstəlikləri
Mədə Xorası (Peptik Xora)
Mədə xorası həzm sisteminin ən geniş yayılmış xəstəliklərindən biridir. Helikobakter pilori bakteriyasının səbəb olduğu bu xəstəlik:
- Mədə divarında açıq yaralar yaradır
- Şiddətli ağrıya səbəb olur
- Müalicə edilmədikdə qanaxmaya yol aça bilər
Qastrit
Mədə selikli qişasının iltihabıdır və iki növü var:
- Kəskin qastrit – qısa müddətli, şiddətli iltihab
- Xroniki qastrit – uzunmüddətli, yavaş-yavaş inkişaf edən iltihab
Mədə Reflüksu (QERX)
Qida borusuna mədə turşusunun qaçması ilə xarakterizə olunur və aşağıdakı əlamətlərlə özünü göstərir:
- Ürəkbulanma hissi
- Yeməkdən sonra yanma
- Gecə vaxtı öskürək
2. Bağırsaq xəstəlikləri
İltihabi Bağırsaq Xəstəlikləri (İBX)
Bu qrupa iki əsas xəstəlik daxildir:
- Həzm kanalının istənilən hissəsini təsir edə bilər
- Xroniki iltihab yaradır
- Ağrı, ishal və çəki itkisi ilə müşayiət olunur
Xorali Kolit:
- Yalnız yoğun bağırsağı təsir edir
- Qanlı ishal və qarın ağrısı yaradır
- Ciddi hallarda cərrahi müdaxilə tələb edə bilər
İrritabl Bağırsaq Sindromu (İBS)
Funksional bağırsaq pozğunluğudur və aşağıdakı əlamətlərlə xarakterizə olunur:
- Qarın ağrısı və narahatlıq
- Defekasiya rejiminin pozulması
- Şişkinlik və qazlar
Bağırsaq polipləri
Bağırsaq divarından çıxan kiçik böyümələrdir:
- Əksəriyyəti zərərsizdir
- Bəziləri xərçəng riski daşıyır
- Kolonoskopiya ilə aşkar edilir və çıxarılır
3. Qaraciyər xəstəlikləri
Viruslu Hepatitlər
Qaraciyər iltihabına səbəb olan viruslu infeksiyalardır:
- Hepatit A – qısamüddətli, çox vaxt özünü sağaldır
- Hepatit B – xroniki forma yarada bilər
- Hepatit C – çox vaxt xroniki olur və siroza səbəb ola bilər
Yağlı Qaraciyər xəstəliyi
Modern həyatın ən çox yayılmış qaraciyər xəstəliklərindən biridir:
- Qaraciyərdə yağlanma
- Metabolik sindromla əlaqəli
- Həyat tərzinin dəyişdirilməsi ilə müalicə olunur
Qaraciyər sirrozu
Qaraciyər toxumasının rub toxuması ilə əvəz olunmasıdır:
- Qaraciyər funksiyasının pozulması
- Portal hipertensiya
- Ciddi hallarda transplantasiya tələb olunur
4. Öd yolları xəstəlikləri
Öd Daşı Xəstəliyi (Xolelitiaz)
Öd kisəsində və ya öd yollarında daş əmələ gəlməsidir:
- Şiddətli ağrı (öd sancısı)
- Bəzən cərrahi müdaxilə lazımdır
- Pəhriz və dərmanla idarə oluna bilər
Xolangit
Öd yollarının bakterial infeksiyasıdır:
- Antibiotik müalicəsi tələb edir
- Ciddi hallarda təcili müdaxilə lazımdır
5. Mədəaltı Vəzi Xəstəlikləri
Pankreatit
Mədəaltı vəzinin iltihabıdır və iki forması var:
- Kəskin pankreatit – ani başlayan, şiddətli ağrı
- Xroniki pankreatit – uzunmüddətli, progressiv xəstəlik
Mədəaltı Vəzi Çatışmazlığı
Həzm fermentlərinin az istehsal olunmasıdır:
- Qidaların pis həzm olunması
- Çəki itkisi
- Ferment əvəzedici müalicə tələb edir
6. Onkoloji Xəstəliklər
Qastroenteroloqlar həzm sisteminin xərçəng xəstəlikləri ilə də məşğul olurlar:
- Mədə xərçəngi – erkən diaqnostika vacibdir
- Kolorektal xərçəng – skriniq müayinələri həyat qurtarır
- Qaraciyər xərçəngi – müxtəlif müalicə üsulları mövcuddur
- Mədəaltı vəzi xərçəngi – ağır gedişli xəstəlik
Qastroenteroloqa nə vaxt müraciət edilməli?
Təcili müraciət tələb edən əlamətlər:
- Şiddətli qarın ağrısı
- Qanlı qusmalar
- Qara və ya qanlı nəcis
- Sarılıq (dərinin və gözlərin saralması)
- Şiddətli ishal və susuzluq
Adi müraciət səbəbləri:
- Uzunmüddətli qarın ağrısı
- Həzm problemləri
- Davamlı ürəkbulanma
- Defekasiya rejiminin dəyişməsi
- Çəki itkisi
Diaqnostik Üsullar
Laborator Müayinələr:
- Qan analizləri
- Nəcis analizləri
- Qaraciyər funksiya testləri
- Xərçəng markerlər
İnstrumental Müayinələr:
- Endoskopiya – mədə və bağırsağın daxilindən baxış
- Kolonoskopiya – yoğun bağırsağın müayinəsi
- Kompüter tomoqrafiyası (KT) – detallı şəkillər
- Maqnit rezonans (MRT) – yumşaq toxumaların təsviri
- Ultrasəs – qaraciyər və öd kisəsinin müayinəsi
Müalicə Üsulları
Dərman Müalicəsi:
- Antibiotiklər infeksiyalara qarşı
- Proton pompası inhibitorları turşuluğa qarşı
- Anti-iltihab dərmanları
- Probiotiklər bağırsaq florası üçün
Qeyri-Dərman Müalicəsi:
- Pəhriz terapiyası
- Həyat tərzinin dəyişdirilməsi
- Fiziki aktivlik
- Stress idarəetməsi
Cərrahi Müdaxilələr:
- Laparoskopik əməliyyatlar
- Endoskopik müdaxilələr
- Açıq cərrahi əməliyyatlar
- Transplantasiya
Profilaktika və Tövsiyələr
Həzm Sağlamlığını Qorumaq Üçün:
- Düzgün qidalanma – lifli qidalar, meyvə və tərəvəz
- Su rejimi – gündə ən azı 8 stəkan su
- Nizamlı yeməkxana – vaxtında və ölçülü qidalanma
- Siqaret və alkoholdan imtina – həzm sistemini zədələyir
- Stress idarəetməsi – həzmi birbaşa təsir edir
- Nizamlı hərəkət – həzmi yaxşılaşdırır
Skriniq Müayinələr:
- 50 yaşdan sonra kolonoskopiya
- Qaraciyər funksiya testlərinin nizamlı yoxlanması
- Ailə tarixində xərçəng olarsa daha erkən yoxlanış
Nəticə
Qastroenteroloji sahəsi həzm sisteminin geniş spektrli xəstəliklərini əhatə edir. Erkən diaqnostika və müvafiq müalicə çox vacibdir. Həzm sistemində hər hansı problem yarandıqda qastroenteroloqa müraciət etmək düzgün qərardır. Profilaktik tədbirlər və sağlam həyat tərzi həzm xəstəliklərinin əksəriyyətinin qarşısını almağa kömək edir.
Unutmayın ki, həzm sağlamlığı ümumi sağlamlığın əsasıdır. Düzgün qidalanma, nizamlı həyat tərzi və vaxtında həkim müayinəsi həzm sisteminin sağlamlığını qorumağın əsas şərtləridir.
