Kolonoskopiya, yoğun bağırsağın daxili səthini yoxlamaq üçün aparılan endoskopik prosedurdur.
Bu proses bağırsaq xərçənginin erkən diaqnozu, poliplərin aşkar edilməsi və iltihabi bağırsaq xəstəliklərinin qiymətləndirilməsi məqsədilə həyata keçirilir.
Prosedurdan əvvəl bağırsaqların tam təmizlənməsi çox vacibdir və aşağı lifli pəhriz tətbiq edilməlidir.
Kolonoskopiya adətən sedasiya altında aparılır və ağrısızdır. Prosedur 20-40 dəqiqə davam edir və pasiyentlər qısa istirahətdən sonra evə buraxılırlar.
Kolonoskopiyadan sonra qidalanma yüngül qidalarla başlamalı və qaz yaradan qidalardan çəkinilməlidir. Xüsusi risk qruplarında 45 yaşdan etibarən mütəmadi kolonoskopiya tövsiyə edilir.
Kolonoskopiya nədir?
Kolonoskopiya, yoğun bağırsaq (kolon) və düz bağırsağın daxili səthini yoxlamaq üçün istifadə edilən endoskopik metoddur. Ucunda kamera olan elastik boru sayəsində bağırsaqlarda anormallıqlar, poliplər və ya xərçəng əlamətləri aşkar edilə bilər.
Kolonoskopiya həzm sistemi xəstəliklərinin diaqnostikası və müalicəsində mühüm rol oynayır. Adətən bağırsaq xərçənginin aşkarlanması, səbəbi bilinməyən qarın ağrısı, xroniki ishal və ya rektal qanaxmanın qiymətləndirilməsi üçün aparılır.
Kolonoskopiya niyə aparılır?
Kolonoskopiya müxtəlif mədə-bağırsaq xəstəliklərinin diaqnostika və müalicəsində mühüm əhəmiyyət daşıyır.
Aşağıdakı məqsədlərlə həyata keçirilə bilər:
- Bağırsaq xərçəngi skrininqi
- Poliplərin aşkarlanması və çıxarılması
- İltihabi bağırsaq xəstəliklərinin qiymətləndirilməsi
- Səbəbi bilinməyən qarın ağrısı və ya rektal qanaxmanın araşdırılması
Kolonoskopiya nə zaman lazımdır?
Kolonoskopiya aşağıdakı hallarda tövsiyə edilir:
- 45 yaşdan etibarən bağırsaq xərçəngi və poliplərin erkən diaqnozu üçün mütəmadi müayinə
- Ailədə bağırsaq xərçəngi və ya genetik meyillilik varsa, daha erkən və daha tez-tez müayinə
- Rektal qanaxmanın səbəbini aşkar etmək
- Bağırsaq vərdişlərində davamlı dəyişikliklərin səbəbini müəyyənləşdirmək
- İzah olunmayan qarın ağrısı və ya arıqlamanın səbəbini tapmaq
- Nəcisdə gizli qan testinin müsbət çıxması
- Görüntüləmə müayinələrində şübhəli nəticələrin aşkar edilməsi
- Kron xəstəliyi və ya xoralı kolit kimi iltihabi bağırsaq xəstəliklərinin monitorinqi
- Poliplərin çıxarılmasından sonra təkrarlanmasının qarşısını almaq
Kolonoskopiya müayinəsinin uğurlu olması üçün prosedurdan əvvəl xüsusi pəhrizə riayət olunmalı və bağırsaq tam təmizlənməlidir.
Kolonoskopiya necə aparılır?
Kolonoskopiya, ucunda kiçik bir kamera olan elastik kolonoskop cihazı ilə həyata keçirilir. Bu cihaz anusdan daxil edilərək düz və yoğun bağırsaq boyunca irəlilədilir və bağırsaq divarlarının detallı görüntüsü əldə edilir.
Lazım gələrsə, biopsiya nümunələri götürülə bilər və ya bağırsaqdakı poliplər çıxarıla bilər.
Kolonoskopiya prosesi aşağıdakı mərhələlərdə aparılır:
- Bağırsaq təmizliyi: Prosedurdan əvvəl bağırsaqların tamamilə təmizlənməsi lazımdır. Bunun üçün həkim tərəfindən təyin edilən xüsusi pəhriz və bağırsaq təmizləyici məhlullar istifadə edilir.
- Hazırlıq və sedasiya: Pasiyentin rahat olması üçün yüngül sedasiya və ya anesteziya tətbiq edilir.
- Kolonoskopun yeridilməsi: Elastik boru (kolonoskop) anusdan daxil edilərək diqqətlə irəlilədilir.
- Bağırsağın yoxlanılması: Kamera vasitəsilə bağırsaq divarları detallı şəkildə yoxlanılır. Lazım gələrsə, biopsiya götürülə və ya poliplər çıxarıla bilər.
- Prosesin tamamlanması: Kolonoskop diqqətlə çıxarılır və pasiyent qısa nəzarətdən sonra evə buraxılır.
Kolonoskopiya nə qədər davam edir?
Kolonoskopiya ümumiyyətlə 20-40 dəqiqə çəkir. Əgər prosedur zamanı poliplərin çıxarılması və ya biopsiya aparılması tələb olunarsa, müddət uzana bilər.
Prosedurdan sonra pasiyent anesteziyanın təsiri keçənə qədər 1-2 saat istirahət edir. Gün ərzində avtomobil idarə etməmək və istirahət etmək tövsiyə edilir.
Kolonoskopiya əvvəli qidalanma necə olmalıdır?
Kolonoskopiya öncəsi qidalanma bağırsağın tam təmizlənməsi üçün çox vacibdir. Müayinə ərəfəsində 3-5 gün ərzində xüsusi pəhriz tətbiq edilməlidir.
Kolonoskopiyadan əvvəl istehlak edilməli olan qidalar:
- Ağ çörək, düyü, makaron kimi rafinə edilmiş taxıllar
- Toyuq, balıq, yumurta kimi yüngül protein mənbələri
- Yağsız yoğurt və pendir az miqdarda qəbul edilə bilər
- Şəffaf mayelər: su, şəkərsiz alma şirəsi, yağsız bulyon, açıq çay
Kolonoskopiyadan əvvəl uzaq durulmalı qidalar:
- Tam taxıllı çörək, qəhvəyi düyü və yulaf kimi yüksək lifli qidalar
- Quru meyvələr, paxlalılar (noxud, mərcimək, lobya)
- Çiy tərəvəzlər və qabıqlı meyvələr (pomidor, alma, üzüm)
- Süd və süd məhsulları, xüsusilə tam yağlı olanlar
Kolonoskopiyadan Sonra Nələrə Diqqət Edilməlidir?
Prosedurdan sonra bərpa müddəti fərdi olaraq dəyişə bilər.
Əsas məqamlar:
- Sedasiya təsiri keçənə qədər istirahət edilməli, 24 saat ərzində avtomobil idarə edilməməlidir.
- Yüngül qidalarla qidalanmağa başlanmalı və tədricən normal qidalanmaya keçilməlidir.
- Gün ərzində 2-2,5 litr su içilməli və maye balansı qorunmalıdır.
- Qaz və şişkinliyi azaltmaq üçün yüngül gəzintilər edilə bilər.
- Biopsiya aparılıbsa, həkimin verdiyi xüsusi qidalanma proqramına əməl edilməlidir.
- Şiddətli qarın ağrısı, yüksək hərarət və ya qanaxma hallarında dərhal həkimə müraciət edilməlidir.
Bu tövsiyələrə əməl etməklə kolonoskopiya prosedurunu rahat və problemsiz keçirmək mümkündür.
Səhifənin məzmunu yalnız məlumat məqsədi daşıyır. Diaqnoz və müalicə üçün mütləq həkiminizlə məsləhətləşin.