Hepatit A qaraciyərin viral infeksiyasıdır və dünya miqyasında kifayət qədər geniş yayılmış xəstəlikdir. Bu infeksiya adətən çirklənmiş qidalar və ya su vasitəsilə yayılır. Xüsusilə gigiyenik olmayan şəraitdə yaşayan və səyahət edən insanları təsir edir.
Hepatit A infeksiyasından qorunmağın ən təsirli yolu peyvəndləmədir. Peyvənd hepatit A virusuna qarşı immunitet qazanmağınıza kömək edir və infeksiya riskini əhəmiyyətli dərəcədə azaldır.
Həmçinin gigiyena qaydalarına riayət edərək təmiz su içmək, əl yuma vərdişini ciddi şəkildə saxlamaq və gigiyenik olmayan şəraitlərdən uzaq durmaq da infeksiya riskini azaltmağa kömək edir.
Hepatit A nədir?
Hepatit A, hepatovirus A (HAV) adlanan virusun səbəb olduğu qaraciyərin kəskin və yoluxucu infeksiyasıdır. Bu infeksiya çirklənmiş qidalar və ya su vasitəsilə yayılır və əsasən gigiyenik olmayan şəraitdə yaşayan və ya səyahət edən insanlarda daha tez-tez görülür.
HAV yoluxmuş insanların nəcislərində olur. Adətən təmas nəticəsində yayılır. Çirkli su, çirklənmiş qidalar və ya yoluxmuş şəxsin əli ilə təmas nəticəsində də virus yayılır. Həmçinin Hepatit A virusu cinsi təmas yolu ilə də yayılır. Xüsusilə cinsi gigiyen laqeyd qaldığı hallarda bu virusun yayılması kifayət qədər mümkündür.
Hepatit A infeksiyası əsasən yüngül simptomlarla gedişat edir və öz-özünə sağalır. Lakin bəzi hallarda ciddi ağırlaşmalara səbəb olur. Xüsusilə yaşlılar və artıq qaraciyər xəstəliyi olan insanlar risk altındadır.
Hepatit A əlamətləri hansılardır?
Hepatit A infeksiyasının əlamətləri adətən infeksiyadan sonrakı 2-6 həftə ərzində ortaya çıxır. Bəzi insanlar infeksiyon keçirdiklərinin fərqinə belə varmaya bilərlər. Çünki simptomlar yüngül olur və heç olmur.
Lakin əlamətlər görülən insanlarda aşağıdakı kimi ortaya çıxır:
Yorğunluq və halsızlıq: Yüngüldən şiddətliyə qədər dəyişə bilən geniş yayılmış əlamətdir.
Qarın ağrısı və ya narahatlıq: Qarın bölgəsində yüngül ağrı və ya narahatlıq hissi ola bilər.
İştahsızlıq: Yemək yemə istəyində azalma görülə bilər.
Ürəkbulanma və qusma: Mədə bulantısı və bəzən qusma baş verə bilər.
Qızdırma: Yüngüldən orta dərəcəyə qədər qızdırma görülə bilər.
Sarılıq: Dəri və gözlərdə saralma Hepatit A-nın ən aydın əlamətidir. Qaraciyərin təsirlənməsi nəticəsində bilirubin adlanan maddə yığılır və bu sarı rəngə səbəb olur.
Sidik rəngində dəyişiklik: Sidiyin tünd rəngdə olması da bilirubin yığılmasının nəticəsidir.
Nəcis rəngində dəyişiklik: Açıq rəngli və ya ağ nəcislər görülə bilər.
Yüngül döküntülər: Nadir hallarda bədəndə yüngül döküntülər ortaya çıxa bilər.
Hepatit A infeksiyasının əlamətləri insandan insana dəyişir və uşaqlarda böyüklərə nisbətən adətən daha yüngül gedişat edir. Həmçinin bəzi insanlərdə heç əlamət görülmür. Bu səbəbdən şəxs yoluxduğunu anlamır və virusu başqalarına yayır.
Əgər hepatit A şübhəsi varsa və bu əlamətlərdən hər hansı biri görülürsə, səhiyyə mütəxəssisi ilə əlaqə saxlamaq vacibdir. Erkən diaqnoz, müvafiq müalicə və xəstəliyin yayılmasının qarşısının alınması baxımından vacibdir.
Hepatit A diaqnozu necə qoyulur?
Hepatit A infeksiyası diaqnozu əlamətlər və ya xəstəlik tarixinin nəticəsində aparılan bəzi laboratoriya testləri ilə qoyulur. Bir şəxsin hepatit A-ya yoluxub-yoluxmadığını müəyyən etmək üçün xəstənin simptomları və xəstəlik öykusu diqqətlə dinlənilir. Həmçinin qaraciyərin böyüklüyünü və həssaslığını qiymətləndirmək üçün fiziki müayinə aparılır.
Qan testləri hepatit A virusuna qarşı antikorların (IgM anti-HAV) və bəzi qaraciyər funksiya testlərinin ölçülməsini əhatə edir. IgM anti-HAV antikoru aktiv infeksiyanın olduğunu göstərir. Qaraciyər funksiya testləri qaraciyərin infeksiya səbəbindən necə təsirləndiyini qiymətləndirir.
Qaraciyər ultrasəsi də qaraciyərdə yarana biləcək şişkinlikləri və ya digər struktur dəyişikliklərini müəyyən etməyə kömək edir. Nadir hallarda xüsusi vəziyyətlərdə diaqnozu təsdiq etmək üçün qaraciyər biopsiyası lazım ola bilər. Bu prosesdə iynə köməyilə qaraciyərdən nümunə alınır və mikroskop altında müayinə edilir.
Qan testləri adətən hepatit A diaqnozu qoymaq üçün kifayətdir. Xəstəliyin gedişinə uyğun olaraq müəyyən dövrlərdə təkrar testlər də aparılır. Diaqnoz təsdiqlənəndən sonra xəstənin simptomlarının yüngülləşdirilməsi və dincəlməsi tövsiyə olunur. Ciddi hallarda xəstəxanaya yerləşdirmə və dəstəkləyici müalicələr lazımdır.
Hepatit A əksər hallarda öz-özünə sağalan xəstəlikdir. Adətən daimi qaraciyər zədələnməsinə səbəb olmur. Lakin bəzi hallarda ciddi ağırlaşmalara yol açır. Bu səbəbdən hər hansı şübhə vəziyyətində həkim mütəxəssis ilə məsləhətləşmək vacibdir. Həmçinin hepatit A-dan qorunmaq üçün peyvəndləmə də vacib addımdır.
Hepatit A müalicəsi necə aparılır?
Hepatit A infeksiyası müalicəsi adətən simptomların yüngülləşdirilməsi və bədənin infeksiya ilə mübarizəsinə kömək etmək üzərində fokuslanır. Müalicə xəstənin yaşına, sağlamlıq vəziyyətinə və simptomların şiddətinə görə dəyişir.
Hepatit A ilə yoluxmuş insanların bədənlərinin infeksiya ilə mübarizə edə bilməsi üçün kifayət qədər dincəlməyə ehtiyacı vardır. Dincəlmək sağalma prosesini sürətləndirməyə və yorğunluğu azaltmağa kömək edir.
Xəstələrin bədənlərinin hidratasiyasını qorumaq və kifayət qədər qida qəbulunu təmin etmək üçün bol miqda mayenin qəbulu vacibdir. Xüsusilə iştah itkisi yaşayan insanlar üçün maye qidalar və ya maye əlavələri tövsiyə olunur.
Spirt, yağlı və ağır yeməklər kimi qaraciyər üzərində yük yarada biləcək qidalardan çəkinmək faydalı olacaqdır. Adətən yüngül, balanslaşdırılmış və qaraciyəri dəstəkləyəcək qidaların qəbulu vacibdir.
Həkiminizin tövsiyəsi ilə yüngül ağrılar və qızdırma üçün parasetamol kimi reçetəsiz dərmanlar istifadə edilir. Lakin aspirin və ibuprofen kimi qeyri-steroid antiinflamatuar dərmanların istifadəsindən çəkinmək lazımdır. Əksər hepatit A halları evdə müalicə edilir. Lakin ciddi simptomları olan və ya ağırlaşma riski yüksək olan xəstələr xəstəxanaya yerləşdirilir.
Hepatit A adətən öz-özünə sağalan xəstəlikdir. Virusun bədəndən tamamilə təmizlənməsi və immunitet sisteminin virusa qarşı antikorlar inkişaf etdirməsi vaxt aparır. Əksər insanlar üçün simptomlar bir neçə həftə ərzində sağalır və tam şəfa əldə edilir. Lakin bəzi xəstələrin simptomları daha uzun çəkir.
Hepatit A risk faktorları hansılardır?
Hepatit A infeksiyasına səbəb ola biləcək müxtəlif risk faktorları vardır. Bu faktorlar bir şəxsin infeksiyon alma ehtimalını artırır. Gigiyenik olmayan şəraitdə yaşayan və ya səyahət edən insanlar çirklənmiş qidalar və ya su vasitəsilə hepatit A virusuna məruz qalma riski daha yüksəkdir.
Xüsusilə inkişaf etməkdə olan ölkələrdə gigiyena standartlarının aşağı olduğu bölgələrdə və ya səhiyyə infrastrukturunun zəif olduğu yerlərdə bu risk artır.
Yaxşı bişməmiş və ya gigiyenik olmayan qidaların qəbul edilməsi, xüsusilə qaraciyər və ya safra kesəsi xəstəliyi olanlar üçün hepatit A infeksiyon riskini artırır. Eyni zamanda çirklənmiş suyun içilməsi də infeksiya riskini artırır. Əlləri kifayət qədər yumamaq, xüsusilə tualet sonrası və yemək öncəsi, hepatit A virusunun yayılma riskini yüksəldir.
Hepatit A cinsi təmas yolu ilə də yayılan virusdur. Əgər cinsi partnerdə hepatit A varsa və gigiyena qaydalarına riayət edilmirsə, infeksiya riski artır. Səhiyyə işçiləri və baxım verənlər xəstələrlə birbaşa təmasda olduqları üçün hepatit A virusuna məruz qalma riski ortaya çıxır. Bu səbəbdən müvafiq tədbirlərin görülməsi lazımdır.
Hepatit A infeksiyasının yayılmasının qarşısını almaq üçün təmizlik və gigiyena qaydalarına uyğun davranmaq, çirklənmiş su və qidalardan çəkinmek, peyvəndləmə və cinsi sağlamlıq tədbirlərinə diqqət etmək vacibdir. Xüsusilə risk altındakı qruplar səhiyyə mütəxəssisləri tərəfindən tövsiyə olunan peyvənd proqramlarına qatılmalıdır.
Hepatit A xəstəliyinin qarşısını almaq üçün nələr edilməlidir?
Hepatit A xəstəliyindən qorunmaq üçün bəzi tədbirlər görmək vacibdir. Ən təsirli qorunma üsulu hepatit A peyvəndini etdirməkdir. Peyvənd hepatit A virusuna qarşı immunitet qazandırır və infeksiya riskini böyük ölçüdə azaldır. Hepatit A peyvəndi uşaqlarda və böyüklərdə təhlükəsiz və təsirli şəkildə tətbiq edilir.
Əlləri tez-tez yumaq infeksiyanın yayılmasının qarşısını almada vacib addımdır. Tualet istifadəsindən əvvəl və yemək hazırlamadan əvvəl əllərin ən azı 20 saniyə müddətində sabunla yuyulması lazımdır. Yaxşı bişmiş qidaların qəbul edilməsi, gigiyenik olmayan şəraitdə hazırlanmış qidalardan çəkinilməsi və çirklənmiş suyun içilməməsi infeksiya riskini azaldır.
Həmçinin gigiyena qaydalarına diqqət etmək, xüsusilə infeksiya riskinin yüksək olduğu bölgələrdə səyahət edərkən və ya riskli mühitlərdə olarkən vacibdir. Əllərin üzlə təmasından çəkinmək və şəxsi gigiyen əhəmiyyətini vurğulamaq lazımdır.
Cinsi təmas yolu ilə yayılma riskini azaltmaq üçün cinsi sağlamlıq tədbirləri görmək vacibdir. Cinsi partnerlərdə hepatit A varsa və ya cinsi yolla yayılan başqa infeksiya varsa, qorunma üsulları istifadə edilməlidir. Dərman istifadəsi üçün iynə paylaşımı etməməkdən çəkinmək hepatit A infeksiyası kimi yoluxucu xəstəliklərin yayılmasının qarşısını almağa kömək edir.
Hepatit A infeksiyasının yayılmasının qarşısını almaq üçün bu tədbirləri görmək fərdi sağlamlığınızı və cəmiyyət sağlamlığını qorumada vacib rol oynayır. Xüsusilə risk altındakı insanlarda səhiyyə orqanları tərəfindən tövsiyə olunan peyvənd proqramına müntəzəm şəkildə qatılmaq böyük əhəmiyyət daşıyır.
Səhifənin məzmunu yalnız məlumat məqsədi daşıyır. Diaqnoz və müalicə üçün mütləq kardioloq həkim ilə məsləhətləşin.
