Nəcis rəngi insan sağlamlığı haqqında əhəmiyyətli məlumatlar verə bilər. Normalda açıq-qəhvəyi və ya tünd-qəhvəyi rəngdə olan nəcis, bəzi hallarda daha tünd və ya tamamilə qara rəngdə ola bilər.
Nəcisin qara olması (melena) bəzən təhlükəli xəstəliklərin əlaməti ola bilər və dərhal diqqət yetirilməlidir. Bu məqalədə nəcisin qara olmasının səbəbləri, mümkün xəstəliklər, nə zaman həkimə müraciət etmək lazım olduğu və müalicə yolları haqqında ətraflı məlumat verəcəyik.
Qara rəngli nəcis nə deməkdir?
Qara rəngli nəcis çox zaman yuxarı həzm sistemində qanaxma ilə əlaqəli olur. Mədə, qida borusu və ya onikibarmaq bağırsaq (duodenum) kimi orqanlardan qanaxma zamanı qan mədədə həzm olunduqda qara rəng alır. Bu halda nəcisin görünüşü tünd, yapışqan və pis qoxulu olur.
Lakin bəzi hallarda qida və ya dərman istifadəsi də nəcisin rəngini dəyişə bilər.
Nəcisin qara olmasının əsas səbəbləri
1. Yuxarı həzm sistemində qanaxma
- Mədə xorası
Mədə divarının zədələnməsi nəticəsində yaranan xoralar qanaxmaya səbəb ola bilər. - Onikibarmaq bağırsaq xorası
Duodenumda meydana gələn xoralar da qanaxma ilə müşayiət oluna bilər. - Qida borusu varikozları (özofageal varikozlar)
Qaraciyər sirrozu olan şəxslərdə damar genişlənməsi nəticəsində qida borusunda qanaxma ola bilər. - Qastrit və ya ezofagit
Mədənin və ya qida borusunun iltihabı qanaxma riski yarada bilər.
2. Dərmanlar
- Dəmir preparatları
Qara rəngli nəcisə səbəb ola bilər, amma bu qanla əlaqəli deyil və zərərsizdir. - Qaraciyər və ya mədə dərmanları (NSAİİ)
İbuprofen, aspirin kimi qeyri-steroid iltihabəleyhinə dərmanlar mədə divarına zərər verə və qanaxmaya səbəb ola bilər.
3. Qida Qəbulu
- Qara rəngli qidalar: Qara zoğal, qırmızı şərab, bəzi meyvələr, heyvan qanı ilə hazırlanmış qidalar (məsələn, qanlı kolbasa) nəcisin rəngini tündləşdirə bilər.
- Bəzi boyalar və əlavələr: Qida boyaları və aktiv kömür kimi əlavələr də nəcisi qara göstərə bilər.
| Səbəb | Açıqlama |
|---|---|
| Mədə xorası | Həzm sistemində qanaxma ilə nəticələnə bilər |
| Qaraciyər sirrozu | Qida borusu varikozlarından qanaxma |
| Qastrit və ezofagit | İltihabi proseslər qanaxma yarada bilər |
| Mədə xərçəngi | Mədə divarında xora və qanaxma |
| Damar problemləri | Bağırsaqlarda qan dövranı pozulması |
| Hemorroya (əgər qan daxili qanaxmadan gəlirsə) | Qan rəngi qırmızı yox, qara olarsa daxili qanaxma ehtimalı artır |
Həkimə nə zaman müraciət etmək lazımdır?
Aşağıdakı hallarda təcili tibbi yardım tələb oluna bilər:
- Qara nəcis uzun müddət davam edirsə (1-2 gündən çox)
- Qarında kəskin ağrı, ürəkbulanma və ya qusma müşahidə olunursa
- Qan təzyiqində düşmə, baş gicəllənməsi və halsızlıq varsa
- Qan qusma (qırmızı və ya qəhvəyi rəngdə) varsa
- Qanazlığı simptomları (ağlıq, nəfəs darlığı, tez yorulma)
Diaqnostika necə qoyulur?
Qastroenteroloq həkim tərəfindən aparılan diaqnostika aşağıdakı üsullarla həyata keçirilə bilər:
- Endoskopiya (qastroskopiya): Yuxarı həzm yollarını vizual yoxlamaq üçün.
- Qan analizləri: Qanazlığı və iltihab göstəricilərini təyin etmək üçün.
- Nəcis testləri: Gizli qan aşkarlanması üçün (qizli qan testi).
- KT və ya MRT: Qarın boşluğunun görüntülənməsi.
Müalicə yolları
Müalicə səbəbdən asılı olaraq dəyişir:
- Mədə xorası varsa, turşuluğu azaldan dərmanlar (proton nasos inhibitorları)
- Qanaxma varsa, endoskopik yolla qanayan sahənin bağlanması
- Dəmir və ya digər qida əlavələrindən qaynaqlanırsa, sadəcə dərman dəyişiklikləri yetərlidir
- Ağır hallarda cərrahi müdaxilə tələb oluna bilər
Nəcisin qara rəngdə olması hər zaman ciddi bir problemə işarə etməyə bilər, amma bu vəziyyət xüsusilə qanaxma riski olan xəstəliklərdə həyati əhəmiyyət daşıyır.
Əgər bu hal tez-tez təkrarlanır və ya digər narahatedici simptomlarla müşayiət olunursa, mütləq həkimə müraciət etmək lazımdır. Erken diaqnoz və müalicə, sağlamlığın qorunmasında əsas rol oynayır.
Bu məqalə ümumi məlumat məqsədilə hazırlanmışdır. Fərdi tibbi məsləhət üçün mütəxəssis həkimə müraciət edin.
