Öd kisəsi qaraciyər tərəfindən yaradılan və yağların parçalanmasına dəstək olan mayeni saxlayan və ifraz edən, mədənin sağ üst hissəsində yerləşən kiçik, armud şəklində bir orqandır. Öd kisəsinin əsas funksiyası ödü saxlamaq və qəbul edilən qidaların həzmini təmin etməkdir.
Öd kisəsində ən geniş yayılmış problemlərdən biri öd kisəsi daşıdır. Bir tıxanma və ya zədələnmə vəziyyətində ağrı və narahatlıq hissi yaradır. Xolelitiaz olaraq bilinən öd kisəsi daşları qaraciyərin dərhal altında yerləşən öd kisəsində ağrılara səbəb olur.
Öd kisəsi problemləri nələrdir?
Öd kisəsində görülən ən yayqın problemlərdən biri öd kisəsi daşıdır. Öd kisəsi daşları qarının sağ üst bölgəsində ağrı, ürəkbulanma və qusma kimi əlamətlər göstərir və ölçülərinə görə müalicə edilməsi lazım ola bilər.
Öd kisəsi daşından başqa ortaya çıxan öd kisəsi problemləri aşağıdakı kimidir:
Xolesistit: Öd kisəsində iltihab əmələ gəlməsini ifadə edir. Adətən öd daşı öd kisənizdən ödün çıxışını əngəllədiyində bu vəziyyətlə rastlaşılır. Xolesistit əlamətləri arasında qızdırma və ağrı var və ümumiyyətlə cərrahi müdaxilə tələb edir.
Öd Daşı Pankreatiti: Mədəaltı vəzinizin iltihablanması deməkdir. Öd daşı, ümumi öd kanalı boyunca irəlilədiyi və nazik bağırsağa çatmadan öncə pankreas kanalını tıxadığı bir nöqtədə bu vəziyyəti tetikləyir.
Öd Kisəsi Xərçəngi: Nadir hallarda rast gəlinən öd kisəsi problemlərindən biridir. Öd kisəsi xərçəngi olan şəxslərin qarnının sağ üst bölgəsində ağrı hiss etmələri mümkündür. Lakin, bu ağrının başqa bir səbəbə bağlı olaraq meydana gəlməsi daha ehtimallıdır.
Öd kisəsi daşı nədir?
Tibb dilində xolelitiaz adı verilən öd kisəsi daşı öd kisəsində əmələ gələn və adətən xolesterol və ya bilirubindən ibarət olan sərt, çınqıl daşı kimi sərtləşmiş öd yığıntılarını ifadə edir.
Ağrıya, ürəkbulanmaya və qusmaya səbəb ola bilən öd kisəsi daşı böyüklük və ağırlığına görə tibbi müdaxilə tələb edə bilər.
Öd daşı niyə əmələ gəlir?
Öd kisəsi daşının yaranması adətən öd kisəsində yüksək miqdarda xolesterol olması, bilirubin səviyyəsinin həddən artıq olması və ya kifayət qədər öd duzunun olmaması kimi hallardan qaynaqlanır. Həmçinin öd kisəsinin tam boşalmaması da bu vəziyyətə səbəb ola bilər.
Əgər şəxsin ödündə çox miqdarda xolesterol varsa, qaraciyərin lazım olandan daha çox xolesterol istehsal etməsi nəticəsində öd daşı əmələ gələ bilər. Qaraciyər zədələnmələri və qan xəstəlikləri, qaraciyərin normadan daha çox bilirubin istehsal etməsinə səbəb ola bilər. Piqment öd daşları, öd kisəsi yüksək miqdarda bilirubini parçalamadığında ortaya çıxır.
Bu cür öd daşları ümumiyyətlə tünd qəhvəyi və ya qara rəngdə olur. Öd kisəsinin funksiyasını düzgün şəkildə yerinə yetirə bilməsi üçün ödü uyğun formada boşalda bilməsi lazımdır. Əgər öd kisəsi ödü boşalda bilməzsə, öd qatılaşır və bu vəziyyət daş əmələ gəlməsinə səbəb olur.
Öd daşı xəstəliyinin əlamətləri nələrdir?
“Öd kisəsi daşı nə kimi narahatlıqlar verir?” sualının cavabı tez-tez maraq doğurur. Öddəki daşlar öd yollarını tıxadığında sağ üst qarın bölgəsində və döş qəfəsinə yaxın sahədə kürəyin üst hissəsinə doğru yayılan şiddətli ağrı hiss edilə bilər. Qaz çoxluğu səbəbiylə gəyirmənin yanında ürəkbulanma və qusma da görülə bilər.
Digər öd kisəsi daşı əlamətləri aşağıdakı kimidir:
- Qarının ortasında və sağ üst bölümündə qəfil və artan ağrı
- Ürəkbulanma və qusma
- Öd kisəsi atağı zamanı kürəyə və kürək sümüklərinə yayılan ağrı
- Həzmsizlik və mədə turşusu
- Yoğun gəyirmə ehtiyacı
- Dəridə və göz ağında sarılıq (sarılıq)
- Tünd rəngli sidik
- Rəngli nəcis ifrazı
- İştahsızlıq
- İshal
- Yüngül qızdırma
- Ürək döyüntüsünün artması
Öd kisəsində qatılaşma əlamətləri nələrdir?
Öd kisəsi tam boşalmadıqda öddəki xolesterol monohidrat kristalları, kalsium bilirubinat və ya digər kalsium duzları qatılaşır və bu vəziyyət öd kisəsində qatılaşma əmələ gəlməsinə səbəb olur. Bu vəziyyət şəxsdə müəyyən simptomlara səbəb olur. Öd kisəsi qatılaşması yaygın əlamətləri arasında sağ üst qarın ağrısı, çiyin və döş ağrısı var.
Öd qatılaşması əlamətləri isə aşağıdakı kimidir:
- Sağ üst qarında hiss edilən ağrı
- Çiyinə doğru yayılan ağrı
- Döş ağrısı ilə yanaşı qarın və çiyin ağrısı
- Qarında şişkinlik
- Yağlı və ya qatran kimi nəcis ifrazı
- Ürəkbulanma və qusma
Öd kisəsi daşı necə diaqnoz edilir?
Öd kisəsi daşı əlamətləri müalicə metodları üçün düzgün diaqnoz prosesi vacibdir. Həkim öd kisəsi daşı diaqnozu üçün ilk olaraq fiziki müayinəni həyata keçirir və bu zaman göz və dəridəki rəng dəyişikliklərini incələyir.
Sarılığın varlığı bədəndə həddindən artıq bilirubin olduğuna işarə edir və bu da öd kisəsi problemlərinin əlaməti ola bilər. Xəstənin üzündə görülən sarı çalarlama da öd kisəsi daşı əlaməti ola bilər.
Həkimin öd kisəsi daşı diaqnozu üçün tələb edəcəyi testlər isə aşağıdakılardır:
- Qan analizi
- Ultrasonoqrafiya
- KT müayinəsi
- MRXP (Maqnit Rezonans Xolangiopankreatografiya)
- HIDA müayinəsi (Xolesintigrafiya)
- Endoskopik ultrasəs
Öd daşı əməliyyatı (Xolesistektomiya) və müalicəsi necə aparılır?
Öd kisəsi daşı əməliyyatı adətən laparoskopik xolesistektomiya metodu istifadə edilərək aparılır. Bu əməliyyat prosesində qaraciyərin altında yerləşən, armudu bənzəyən və həzm üçün lazım olan ödü saxlayan öd kisəsini çıxarmaq üçün 1-2 saatlıq bir əməliyyat tətbiq edilir.
Öd kisəsinin bədəndən çıxarılmasından sonra şəxs normal həyatına sağlamlıqla dönə bilər.
Ümumiyyətlə iki tip öd kisəsi əməliyyatı var:
Laparoskopik xolesistektomiya: Öd kisəsi əməliyyatları üçün ən çox istifadə edilən metoddur. Əməliyyat əsnasında kiçik kəsiklər edilir və laparoskop adlanan nazik bir boru ilə əməliyyat həyata keçirilir. Borunun içərisində kiçik bir işıq və kamera var. Həkim, başqa bir kəsik vasitəsilə xüsusi alətlər istifadə edərək öd kisəsini çıxarır. Əməliyyatdan sonra xəstələr adətən eyni gün evə buraxılırlar.
Açıq xolesistektomiya: Bu texnikada həkim öd kisəsini çıxarmaq üçün qarına daha böyük bir kəsik edir. Əməliyyatdan sonra xəstə bir neçə gün ərzində xəstəxanada müşahidə altında saxlanılır. Qanaxma pozğunluğu olanlar, ciddi öd kisəsi narahatlığı olanlar, həddindən artıq kilolu fərdlər və hamiləliyin son üç ayında olanlar açıq öd kisəsi əməliyyatı ilə müalicə olunurlar.
Öd kisəsi daşı qarşısını necə almaq olar?
Öd kisəsi daşı əlamətlərinin yaşanmasının qarşısını almaq üçün hər gün müəyyən edilən yemək saatlarına uyğun qidalanın. Öyün ötürmək öd daşı əmələ gəlmə riskini artıra bilər. Əgər çəki verməniz lazımdırsa, tələsməyin. Sürətli çəki itkisi öd kisəsi daşlarının əmələ gəlməsini tetikləyə bilər.
Qidalanma planınıza meyvə, tərəvəz və tam taxıllar kimi lifdən zəngin qidaları daxil edin. Piylənmə və həddindən artıq kilolu olmaq öd daşı əmələ gəlmə ehtimalını artırır. Azaldaraq istehlak etdiyiniz kalori miqdarını və artıraraq həyata keçirdiyiniz fiziki aktivliyi, sağlam bir çəkini hədəfləyin və onu qoruyun.
Səhifənin məzmunu yalnız məlumat məqsədi daşıyır. Diaqnoz və müalicə üçün mütləq həkiminizlə məsləhətləşin.