Hepatit C xəstəliyi, qaraciyərdə meydana gələn viral bir infeksiyadır. Bu xəstəlik, adətən əlamətlərinin yüngül olması və ya başqa xəstəliklərlə qarışa bilməsi səbəbindən erkən mərhələlərdə fərq edilmir.
Lakin müalicə edilmədikdə irəliləyir və qaraciyərdə ciddi zərərə yol açır. Xoşbəxtlikdən, tibb sahəsindəki irəliləmələrlə birlikdə Hepatit C-nin müalicəsi üçün effektiv antiviral dərmanlar inkişaf etdirilmişdir.
Erkən diaqnoz və uyğun müalicə, qaraciyər zərərini önləmək və ya azaltmaq üçün son dərəcə vacibdir.
Bu yazımızda, Hepatit C-nin əlamətləri, geniş yayılmış yoluxma yolları və effektiv müalicə üsulları üzərində dayanaraq, xəstəliyin necə qarşısının alına biləcəyi və nəzarət altına alına biləcəyi mövzularını müzakirə edəcəyik.
Hepatit C xəstəliyi nədir?
Hepatit C, qaraciyərdəki hepatosit adlanan hüceyrələrə təsir edən, hepatotropik yəni qaraciyərlə əlaqəli bir viral infeksiya xəstəliyidir. Hepatit C virusu (HCV), bu xəstəliyin əsas səbəbidir və qan vasitəsilə yoluxur.
Adətən aydın əlamətlər göstərmir. Bu səbəbdən infeksiyanın fərq edilməsi çətin olur. Xəstələr uzun müddət fərqində olmadan virusu daşıyır.
HCV, xroniki hepatit, sirroz və qaraciyər xərçəngi kimi ciddi qaraciyər xəstəliklərinə səbəb ola bilən bir infeksiyadır. Xronikləşən hepatit C, illər ərzində qaraciyərdə qalıcı zərərə səbəb olur.
Zamanla qaraciyər funksiyalarının pozulmasına və xəstəliyin irəliləməsinə gətirib çıxarır.
Hepatit C, dünya miqyasında əhəmiyyətli bir ictimai sağlamlıq problemidir. Qeyri-kafi sterilizasiya üsulları, yoluxmuş qan və qan məhsullarının köçürülməsi, intravenoz narkotik istifadəsi və qorunmasız cinsi əlaqə kimi yollarla yayılır.
Bundan əlavə, yoluxmuş anadan körpəyə keçməsi də mümkündür.
Hepatit C xəstəliyinin əlamətləri
Hepatit C infeksiyasının erkən mərhələlərində adətən aydın əlamətlər ortaya çıxmaya bilər və ya əlamətlər yüngül ola bilər. Bunun nəticəsində, bir çox insan infeksiyanın fərqinə varmadan uzun müddət virusu daşıya bilər.
Lakin xəstəlik irəlilədikcə və ya xronikləşdikdə bəzi əlamətlər görülə bilər. Hepatit C-nin əlamətləri aşağıdakı kimi sıralanır:
- Halsızlıq və yorğunluq
- Qarın ağrısı
- İştahanın itməsi və çəki itkisi
- Ürəkbulanma və qusma
- Dəridə və gözlərdə saralma (Sarılıq)
- Sidik rəngində tündləşmə
- Nəcis rəngində açılma
Unutmaq olmaz ki, bu əlamətlər yalnız Hepatit C-yə məxsus deyil və başqa xəstəliklərlə də əlaqələndirilir. Bundan əlavə, bir çox insan əlamətlər göstərməyə bilər və ya əlamətlər yüngül olur.
Xronikləşən Hepatit C vəziyyətində, qaraciyər zədələnməsinə bağlı olaraq irəliləyən əlamətlər və ağırlaşmalar ortaya çıxır.
Hepatit C müalicəsi
Hepatit C müalicəsi, virusu məhv etmək və qaraciyər zərərinin qarşısını almaq və ya azaltmaq məqsədi ilə tətbiq edilir. Müalicə üsulu, xəstənin infeksiyasının xronikləşib-xronikləşmədiyi, virusun genotipi və xəstənin ümumi sağlamlıq vəziyyəti kimi faktorlardan asılı olaraq dəyişir.
Hepatit C müalicəsində istifadə edilən ən geniş yayılmış üsul, antiviral dərmanların kombinasiyası ilə həyata keçirilən antiviral müalicədir. Aşağıda, ümumiyyətlə Hepatit C müalicəsinin necə aparıldığına dair məlumat verilmişdir:
İlk öncə xəstənin HCV genotipi müəyyən edilir. HCV, fərqli genotiplərə malikdir. Müalicə planı, virusun genotipinə görə tənzimlənir. Bu gün Hepatit C müalicəsində ən çox istifadə edilən dərmanlar, birbaşa antiviral agentlər (DAA) adlandırılan dərmanlardır.
Bu dərmanlar, HCV-nin çoxalmasını dayandıraraq və virusu bədəndən uzaqlaşdıraraq təsir edir. Adətən iki və ya daha çox DAA, müəyyən edilmiş müddət ərzində kombinasiya halında istifadə edilir.
Müalicə müddəti, xəstənin genotipinə və klinik vəziyyətinə görə dəyişir. Müasir antiviral müalicələr, bir çox halda 8-12 həftəlik müddətlərdə tamamlanır.
Nadir hallarda daha uzun müalicə müddətləri tələb olunur. Müalicə zamanı yan təsirlər yaranır. Lakin adətən yüngül və keçicidir. Ən çox rast gəlinən yan təsirlərə baş ağrısı, ürəkbulanma, yorğunluq və yüngül qripəbənzər simptomlar daxildir.
Müalicə müddətində və sonrasında həkiminizin göstərişlərini izləmək və yan təsirləri bildirmək vacibdir. Müalicədən sonra, müalicənin effektivliyini qiymətləndirmək və xəstənin sağlamlığını izləmək üçün müntəzəm yoxlamalar aparılır. Bu yoxlamalarda, HCV RNA-sının izlənməsi və qaraciyər funksiya testlərinin aparılması geniş yayılmış tətbiqlərdir.
Müalicə edilə bilən Hepatit C, müasir antiviral dərmanlarla yüksək səviyyədə uğurla müalicə edilir. Erkən diaqnoz və uyğun müalicə, irəliləmiş qaraciyər xəstəliklərinin qarşısını almaq və xəstəliyin yayılmasını dayandırmaq üçün son dərəcə vacibdir.
Hepatit C virusunun risk faktorları
Hepatit C infeksiyasının bir neçə risk faktoru vardır və bunlar xəstəliyin yoluxmasına səbəb olur. Qan və qan məhsulları, Hepatit C virusunun yoluxmasında əhəmiyyətli bir risk faktoru olmuşdur.
Bundan əlavə, orqan köçürülən şəxslər də yoluxmuş orqanlar səbəbindən Hepatit C-yə tutulurlar. Steril olmayan tibbi avadanlıqların paylaşılması, xüsusilə səhiyyə işçiləri və ya xəstəxanalarda uzun müddətli müalicə alan şəxslər arasında, Hepatit C yoluxma riskini artırır.
Hepatit C virusu, cinsi yolla da yoluxur. Lakin bu risk digər yollarla yoluxma riskinə nisbətən daha aşağıdır. Yenə də cinsi partnyorlar arasında qorunmasız cinsi əlaqə, risk faktoru olaraq qəbul edilir.
Böyrək çatışmazlığı səbəbindən dializ müalicəsi alan şəxslər, dializ aparatlarının paylaşılması yolu ilə Hepatit C infeksiyası riski altındadır.
Yoluxmuş anadan doğulan körpələr, doğuş zamanı və sonrasında Hepatit C-yə məruz qala bilərlər. Steril olmayan alətlərlə edilən döymə və pirsinqlər, Hepatit C infeksiyası riskini artırır.
Hepatit C virusu, qan vasitəsilə yoluxan bir virus olduğundan, yoluxmuş şəxslərin qanı ilə birbaşa təmas, infeksiya riskini artırır. Həmçinin, yoluxmuş şəxslərin digər bədən mayeləri ilə təmas etmək də riski artırır.
Hepatit C xəstəliyindən özümüzü necə qoruya bilərik?
Hepatit C infeksiyasının qarşısını almaq üçün aşağıdakı tədbirləri görmək vacibdir:
- Yoluxmuş qan və bədən mayeləri ilə təmas riskini azaltmaq üçün sterilizasiya protokollarına uyğun tibbi avadanlıqlar və alətlər istifadə edilməlidir. Bundan əlavə, döymə, pirsinq və akupunktura kimi prosedurlar üçün etibarlı və sterilizə edilmiş alətlərin istifadə edildiyindən əmin olunmalıdır.
- Cinsi yolla yoluxan Hepatit C riskini azaltmaq üçün qorunmalı cinsi əlaqə üstünlük verilməlidir. Prezervativdən istifadə etmək, infeksiya riskini əhəmiyyətli dərəcədə azaldır.
- Qan və ya qan məhsullarının köçürülməsi tələb olunan hallarda, qan verənlər və bağışlar müntəzəm olaraq test edilir. Bu sayədə Hepatit C və digər yoluxucu xəstəliklərin qan vasitəsilə yoluxma riski minimuma endirilir.
- Hər kəsin öz şəxsi avadanlıqlarından istifadə etməsi infeksiya riskini azaldır.
- Səhiyyə işçiləri, infeksiya riskini azaltmaq üçün qoruyucu tədbirlər görməlidir. Həmçinin, səhiyyə mühitlərində sterilizasiya və gigiyena protokolları tətbiq edilməlidir.
- Hamilə qadınlar Hepatit C baxımından test edilməlidir. Yoluxmuş qadınlar doğuşdan əvvəl və sonra uyğun tədbirlərlə müalicə edilməlidir.
- Şəxsi gigiyena vacibdir. Əllərin su və sabunla yuyulması, infeksiya riskini azaldır.
- Hepatit C xəstəliyi haqqında məlumatlı olmaq və risk faktorlarını anlamaq, infeksiyanın qarşısının alınmasına kömək edir.
Xüsusilə qan vasitəsilə yoluxma riski yüksək olan hallarda diqqətli olmaq və qoruyucu tədbirləri görmək, Hepatit C-nin qarşısının alınmasına töhfə verir.
Səhifənin məzmunu yalnız məlumat məqsədi daşıyır. Diaqnoz və müalicə üçün mütləq həkiminizlə məsləhətləşin.
